Hoe het allemaal begon...
Madeliefjes - Jongensbond
Begin jaren dertig begonnen de patronaten meer en meer van hun aantrekkingskracht te verliezen.
Priester Jos Cleymans was de bedenker om de patronaten en de verschillende standgerichte jeugdbewegingen één te maken. Een open beweging waar er geen verschil meer is tussen afkomst of stand. Hij vond hierin inspiratie op de eerder verboden "Christi-beweging" van Antoon Aarts. Toen Aarts onderpastoor van Sint-Rochus werd, zette hij dit om in praktijk en stichtte de eerste Chirogroep. Later op het jaar verscheen het artikel "Nieuw Leven" dat in het tijdschrift "Het Katholieke Patronaat" verscheen. Dit wordt officieel beschouwd als de start van de Chiro.
Heel begrijpelijk viel dat niet in goede aarde bij kardinaal Jozef Cardijn, de stichter en proost van de KAJ (1925) . Ook niet bij kardinaal Van Roey die de Chirojeugd aanzag als bedreiging van de KAJ . Vanuit hun standpunt bekeken klinkt dat dus heel normaal. Cleymans werd in 1935 aangesteld als priester in Willebroek, en verdween zo snel van het toneel.
Het Chiroverbond werd oorspronkelijk grotendeels geleid door Sint-Rochus. Mettertijd, onder dwang en naijver, volgden zij hun eigen weg. Sint-Rochus werd uiteindelijk enkel nog gedoogd. Zelfs in onze eigen parochie kregen we uit sommige kringen tegenstand.
Het socialistische gemeentebestuur van Deurne zag ook liever de hielen dan de tenen.
Het gevolg: Hoe meer tegenwerking, hoe hechter de groep. De Jongensbond en Madeliefjes waren een enorm succes.
In werkelijkheid begon alles met Antoon Aarts. Hij werd onderpastoor op 29 januari in de Sint-Rochus van Deurne-Zuid. Later ook bekend als jeugdschrijver T. Lindekruis, bezieler van de parochiale boekerijen en reizen naar het Zwitserse Melchtal voor 14 jarigen. Hij nam het heft in handen.
Hij probeerde van alle van de Vlaamse en meerdere buitenlandse jeugdbewegingen alle pluspunten samen te brengen. Hij bracht de plaatselijke KSA en KAJ leiding bij mekaar. Met veel tegenstand, vooral van het bisdom, stichtte hij enkele maanden later een moderne nieuwe jeugdbeweging in zijn parochie.
Van bij de start is de Christus Koningthematiek de basis van zijn nieuwe beweging. Het ridderschap in dienst van Christus Koning en stijlelementen zoals vlaggen, liederen, trommels en trompetten. Het toezicht gebeurt niet meer door volwassen bestuurders, maar door jeugdige leiders.
Chi-Rho is geboren.
1934: De start van Chirojeugd
Op 2 april 1934, tweede Paasdag, wordt Chirojeugd Jongensbond Sint-Rochus opgericht door Antoon Aarts. Op de eerste bijeenkomst waren al 80 jongens aanwezig.
De oprichting van de Madeliefjes volgde in de zomervakantie van dat zelfde jaar.
Ondertussen schreef Aarts onder de naam van T. Lindekruis boeken, sommigen over de bond. De boeken werden pas geschreven nadat hij ze verteld had. Want vertellen kon hij als geen ander.
Geen week ging voorbij of de proost trok er met zijn bende op uit. Trektochten, fietstochten, grote spelen en kamperen. De jongeren leefde als in een droom, men had amper over kamperen gehoord.
De Jongensbond groeide zo snel dat er na enkele maanden al 2 afdelingen werden ingevoerd: Jongens en Kerels
Nergens anders zijn aanwijzingen te vinden van een echte nieuwe Chirogroep. In de meeste andere parochies bleven de patronages gewoon de patronages. Buiten enkele kleine aanpassingen bleef de nieuwe Chiro heel dikwijls een dode letter. Het bisdom zag de nieuwe strekking als een bedreiging vooral dan voor de KAJ. Door die druk durfden weinig Patronaten de nieuwe strekking volgen.
De groei van Sint-Rochus
De Jongensbond groeide, en er werden afdelingen toegevoegd:
1934: één enkele afdeling; de Jongensbond
1934: ( enkele maanden later ) : Jongens en Kerels
1937: drie afdelingen: Knapen, Jongens en Kerels
1942: vier afdelingen: Knapen, Jongens, Recken en Kerels
1954: vijf afdelingen: Jongknapen, Knapen, Jongens, Recken en Kerels
Ook de Madeliefjes groeiden van 1 afdeling naar 5 afdelingen.
JONGENSBOND en zijn AFDELINGEN
Jongknapen: 6 tot 9 jaar, kreet “ WERE DI “
Knapen: 10 tot 11 jaar, kreet “ VEROVER EN VECHT “
Jongensafdeling: 12 tot 15 jaar, kreet “ TE WIL ! TE WEER “
Reckenafdeling: 16 tot 17 jaar, kreet “ UIT HOUWE TROUWE “
Kerelsafdeling: 18 jaar en ouder, kreet “VOOR GOD EN VOLK “
Kreet algemeen: “ AAN CHRISTUS KONING - TROUW “
De verdere uitbouw van de Chirojeugd
Toen Aarts op een grote groep jongens kon rekenen begon hij zijn groot werk.
In klare en overtuigende woorden dichtte hij De Belijdenis en de Belofte.
Voor velen de hoekstenen voor de uitbouw van gans hun verdere leven.
Hij bedacht de belofteplechtigheid, de vlaggengroet en de strijdkreet.
Hij was de ontwerper van de massaspelen op Meivaart en Chiromale waarin historische gebeurtenissen, zoals de Guldensporenslag, de Boerenkrijg, de herovering van het Heilig Graf of de inname van Jeruzalem werden overgedaan.
En de meisjes ?
Slechts enkele maanden na de oprichting van de jongensbond werden in de zomer van 1934 de Madeliefjes Sint-Rochus opgericht volgens een gelijkaardig Chiro concept. Alle buurmeisjes van de parochie hoorden samen in één groep.
De vergaderingen waren streng gescheiden van de jongens. De turnzaal van de nieuwe Sint- Rochusschool mocht als lokaal gebruikt worden. De jongens vergaderden tijdens het weekend, de meisjes op dinsdag -en donderdagavond.
In 1938 werd door het verbond naar het voorbeeld van de Jongenschiro de Meisjeschiro opgericht. Parochiale patronaten voor meisjes waren tot dan bijna onbestaande.
De Madeliefjes waren toen al drie jaar actief en telden al honderden leden. Ze waren veruit de eerste moderne Chirogroep voor meisjes.
De witte muur
Dat alles was ook de oorzaak dat de min 15 jarigen van de Chiro oorspronkelijk geen uniform mocht dragen.
Jongensbond Sint-Rochus was voorstander van een licht blauw-grijs hemd en korte broek voor de jongens.
Het verbod was een dikke streep door de rekening.
Wat dan? Iedereen had ergens wel een gewoon wit hemd en een korte broek. De meisjes een wit bloesje. Het dragen van een wit hemd of bloes kon men niet verbieden. Dat was geen echt uniform en toch had iedereen dezelfde kledij. De oudere jongens droegen daarover Tiroler bretellen, de oudere meisjes een Tiroler gilet. Een uniform kon men verbieden, maar niet dat iedereen hetzelfde hemd of bloesje droeg. Eigenlijk was het latere wit uniform, oorspronkelijk een omzeiling van het uniformverbod van het bisdom.
In rijen van drie, vlaggen en wimpels vooraan, muziekkapel van banjo’s en mandolines zo trokken algauw de honderden leden van Madeliefjes en Jongensbond al zingend door de straten.
Door de rumoerige toestand in Duitsland werd het kiezen van een definitief uniform een gevoelige beslissing. Ook in de oorlogsperiode was het dragen van een uniform verboden . Ook dan was het witte hemd of bloesje, de redder in nood.
Het Chiroverbond koos voor het donkerbruine hemd met gele das voor jongens, het licht blauwe kleedje voor meisjes. Ook dat was niet overal zo: In Turnhout bijvoorbeeld was er een grote Chirogroep Sint-Maria met groene hemden. Sint-Rochus bleef wit.
Met Marcel Cools als hoofdleider, lieten drie leiders een ballonnetje op. Zij stonden daar bij het openen van de vergadering in het bruine Chirohemd. Het is bij die ene poging gebleven.
Een bereidwillige naaister maakte vanaf toen het echte witte uniform, zoals we het later kenden.
De reputatie van de “witte hemden” was legendarisch uniek geworden. Sint-Rochus was wit en wit was Sint-Rochus! Een erezaak!
Kort samengevat, eerst de tegenwerking, later de opgebouwde reputatie zorgden voor het succes van “De Witte Muur”.
- Rik Jansseune
- Herman Jansseune
- Antoon Aarts (T. Lindekruis)
- Leopold Vermeiren
Trouw: van een blad voor de Jongensbond tot nationaal tijdschrift
In december 1934 verscheen het eerste nummer van ledentijdschrift Harop.
In 1936 wordt tijdschrift Trouw geboren dat toen enkel voor de Jongensbond verscheen. Chi-Rho was het centraal thema. Naast verhalen over ridders, strijdliederen en Vlaamse geschiedenis was er ook plaats voor natuur, knutseltips en een prijskamp.
Trouw werd door het gewest Antwerpen overgenomen als ledenblad voor kerels.
Vanaf 1943 groeide het blad uit tot nationaal ledenblad voor jongens. Verschillende auteurs, zoals Pol Vermeiren, waren verbonden met de Jongensbond. Lindekruis had een vaste rubriek, één daarvan was het verhaal “ Zeeroversbanden “ geïnspireerd door een groots “ Zeerovers – slijkspel “ in ’t Marmerven, aldaar meesterlijk vertolkt door de Jongensbond.
De jongensbonder Rik Jansseune zorgde voor omslagtekeningen en vele illustraties. In later edities was ook Paul Geerts illustrator en maakte stripverhalen zoals De Melkweglopers (1966).
Het nationale Chiroblad was aanvankelijk een bijna-verderzetting van het blad van de Jongensbond. Er werden 10000 tot 18000 exemplaren gedrukt.
De laatste Trouw verschijnt in 1970. Er was een korte onderbreking tussen 1952 en 1954 waarbij samen met de KSA het maandblad Tijl werd uitgegeven.
Andere tijdschriften van Sint Rochus:
De Waarheid: 1946
Brigand: 1948 voor Recken-afdeling
De Kerel: 1951 voor Kerelsafdeling
Verover en vecht: >1951 knapen-afdeling
Het pennoen: >1951 jongens-afdeling
Telefoonpaal: 1957 Madeliefjes
De Witte Muur: 1958-1961
Het Neuske: 1960 jongens-afdeling
De Jongensbond was een modelgroep
Vlaamse Filmpjes waren een populaire uitgave van de abdij van Averbode voor de Vlaamse Jeugd. In 1936 verscheen het "Vlaamsche Filmke" Rik in't patronaat geschreven door Jos van Liempt dat als propagandamiddel voor de opkomende Chirojeugd gebruikt werd. Van Liempt vond zijn inspiratie vooral bij Sint-Rochus waarbij de nieuwe vormen van groepswerking door Aarts reeds volledig ingevoerd waren. Ook de jeugdbewegingselementen van de Jongensbond zoals zingend op tocht gaan, spelen in openlucht en kamperen werden handig in het verhaal verwerkt. De climax was de aflegging van de belofte op de chirovlag door hoofdfiguur Rik.
uit "Patronaten worden Chiro" door Walter Baeten